Hải Nguyễn Blog

Ý tưởng kinh doanh?

Một lần về Hòa Bình, ngồi chém gió với mấy đứa bạn hay chơi, có một nhỏ hỏi tôi:
- Này Hải, giờ anh tớ ở nhà cũng chưa có việc gì, đang tính kinh doanh cái gì đấy, cậu nghĩ là nên kinh doanh cái gì bây giờ?

Một câu hỏi khá là "dễ thương" heng? Bởi vì để trả lời câu hỏi này phải phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Tất nhiên tôi không trả lời được vì tôi chẳng biết gì về khả năng, lĩnh vực hay nguồn lực của anh đó, giống như Alice hỏi con mèo rằng tôi nên đi con đường nào vậy. Nếu xét về mặt quản trị thì có lẽ phải hết vài chục trang giấy để phân tích theo cái cách gọi là SMART, SWOT hay 4W1H cho kế hoạch kinh doanh. Cái đó thì dựa trên kỹ năng chuyên môn và kiến thức, còn ý của cô bạn muốn hỏi ở đây có thể hiểu là:
"Mày có ý tưởng kinh doanh gì không?"

Hầu hết trong chúng ta, và có lẽ 100% những người đang đọc bài của mình cũng đều đã tự hỏi một câu tương tự như vậy. Chúng ta luôn muốn "rặn" ra được một ý tưởng kinh doanh nào đó, tất cả các kế hoạch kinh doanh đều được bắt đầu từ một mồi lửa, đó là ý tưởng, cho dù nó là của mình hay ăn cắp. Đây là điều hiển nhiên và có lẽ mình chẳng cần phải lấy ví dụ chứng minh nữa. Heng!

Vậy câu hỏi đặt ra: Làm sao để có ý tưởng kinh doanh?

Trước tiên, cần phải hiểu "ý tưởng kinh doanh" là bao gồm "ý tưởng + kinh doanh", hiển nhiên rồi nhưng tôi vẫn muốn tào lao như vậy bởi chúng ta cần phải hiểu cái gì tạo nên hai khái niệm này. Ý tưởng đòi hỏi sự sáng tạo, còn kinh doanh đòi hỏi kiến thức, kinh nghiệm. Hai điều này phải có sự liên quan đến nhau, Edison có ý tưởng sáng tạo ra bóng đèn bởi ông là nhà vật lý chứ không phải là một đầu bếp hay họa sĩ.

Sự sáng tạo không ai giống ai, sự sáng tạo của một nhà thiết kế thời trang khác với một người làm marketing, và mức độ sáng tạo còn bị phụ thuộc bởi yếu tố "trời cho" nữa. Tuy nhiên, bản thân chúng ta cũng không thể biết mình có phải là người sáng tạo hay không, và theo tôi thì quá trình học hỏi, tiếp thu quyết định rất nhiều đến khả năng sáng tạo. Hãy để tôi chứng minh điều này dưới trực quan của mình!

Làm mới những cái đã cũ

Đây là ảnh tôi chụp khi đọc trên báo thanh niên nói về Sandy, một người đàn ông vô gia cư thay vì ăn mặc xuềnh xoàng, rách rưới như hàng ngàn người vô gia cư khác, một hình ảnh quá cũ đối với mọi người. Những người bạn của Sandy đã giúp ông thay đổi cái cách cũ kỹ đó bằng hình ảnh một Homeless man rất chỉn chu và lịch sự trong bộ vest lịch lãm để đi xin tiền. Điều này đã gây sự chú ý mạnh mẽ của người qua đường, và Sandy đã nhận được sự ủng hộ của rất nhiều người. Tất cả là nhờ sự phá cách mới mẻ trong những cái mà mọi người cho rằng nó đã quá cũ.

Ý tưởng kinh doanh

Có lẽ rất rất khó hoặc không thể tìm ra được một khoảng thị trường chưa được khai phá và áp dụng chiến lược "đại dương xanh" của Kim & Mauborgne, trừ khi bạn vô cùng xuất chúng và nghĩ ra được loại thuốc trường sinh để kinh doanh (hơi phóng đại). Chúng ta hãy xác định là sẽ tham gia vào sân chơi đầy cạnh tranh chứ không nên nằm vắt óc suốt 365 ngày mỗi năm để tìm ra một ý tưởng siêu phàm, ko thể cạnh tranh. OK?

Sáng tạo trong kinh doanh là sự khác biệt so với đa số doanh nghiệp kinh doanh trong cùng lĩnh vực. Nếu có được ý tưởng sáng tạo trong sản phẩm, dịch vụ thì việc định vị trở nên dễ dàng hơn nhiều so với việc bán những thứ hao hao giống nhau và cố tìm ra 1 điểm mạnh nào đó. Ý tưởng tạo nên sự khác biệt này phân đoạn được một tập hợp những người có mong muốn về lợi ích giống nhau trong một ngành hàng.

Như tôi đã nói, khó có thể tạo nên sự sáng tạo bằng việc cố ngồi "rặn" ra ý tưởng, có lẽ đa số đều bị "táo bón" ý tưởng bởi nó sẽ xuất hiện tình cờ và phụ thuộc nhiều vào việc liên tục học hỏi, tiếp thu. Để sáng tạo và tìm ra được ý tưởng kinh doanh, cách tốt nhất là tạo nên "thói quen nhận định chiến lược". Mấu chốt là đây, thói quen nhận định chiến lược là cách để tìm ra ý tưởng, để có được sự khác biệt so với các sản phẩm, dịch vụ khác, và bạn biết đấy, lại là "khác biệt hay chết".

Thói quen nhận định chiến lược

Chiến lược thì ta biết rồi, nhưng thế nào là nhận định chiến lược? Đó là việc nhìn những hành động của một doanh nghiệp để phân tích xem họ đang muốn nhắm vào thị trường mục tiêu nào, lợi thế của họ là gì và họ dùng cách gì? (Ví dụ về Vietjet Air http://goo.gl/ZZ5tmw) Chỉ cần dựa trên kiến thức của mình và tự hỏi tại sao, hãy cố gắng trả lời điều đó (http://goo.gl/ZZ5tmw).
P/S: Nếu quan tâm sâu và vĩ mô hơn, bạn có thể tham khảo trong chương 4 - cuốn "Chiến lược cạnh tranh" của M.Porter để nghiên cứu các hành vi để một công ty gửi đi những tín hiệu thị trường mà dựa vào đó, các công ty khác tiến hành những bước đi chiến lược cho mình.

Đơn giản như khi nhìn vào một cửa hàng hay website và tự hỏi họ bán cho ai, nhận dạng của họ là gì, họ có lợi thế gì, họ có điểm gì đáng chú ý? Sau khi trả lời xong thì bạn đã có một bức tranh khá tương đối dựa trên trực quan của mình về MỘT doanh nghiệp. Và nếu bạn có thói quen này, bạn sẽ vẽ được bức tranh về 100 doanh nghiệp để từ đó, chúng ta sẽ có một cái nhìn tổng thể về một lĩnh vực kinh doanh. Việc tìm ra một cái gì đó khác biệt sẽ dễ hơn nhiều từ đây.

Nhìn nhận thị trường trong một ngành là cách đơn giản hóa việc phân tích cơ cấu ngành để tìm kiếm cơ hội gia nhập thị trường, khi mà có vô số đối thủ cạnh tranh "cân bằng nhau". Khi đó khả năng phá bỏ trật tự là rất cao, một số doanh nghiệp tin rằng họ có thể hành động mà không bị chú ý, bởi khi đó các doanh nghiệp đang mải cạnh tranh nhau bằng việc khơi mào cuộc chiến về giá, về quảng cáo và các chiêu thị để tranh giành thị phần.

Tôi từng cắt tóc ở rất nhiều tiệm khác nhau, hầu hết thợ cắt tóc đều ăn mặc, đầu tóc rất thời trang và sành điệu. Có một tiệm gần nhà tôi và cậu thợ này mới vào nghề, lần đầu cắt thấy hắn giản dị nhưng đến lần thứ hai đến, cậu thợ này đột nhiên có mái tóc rất Balo Telli và quần áo cũng rất ăn chơi. Tôi hỏi:
- Ô, nay nhìn đồng chí ăn chơi thế nhể.
- Hi vâng, nghề cắt tóc này phải nhìn thợ sành điệu, màu mè một tý thì thanh niên mới thích anh ah.

Đúng thế, có lẽ phải đến 9/10 tiệm hair salon là như vậy, 1 tiệm còn lại là tiệm có mặt bằng rộng nghìn mét và đồ nghề chỉ là chiếc gương treo ở gốc cây. Rõ ràng là dịch vụ cắt tóc ở các Salon đều có điểm chung là hình ảnh thợ cắt tóc phải sành điệu, thế sao không có Salon nào mà thợ mặc Vest với phong cách business dành cho nhóm khách hàng doanh nhân? Ý tưởng khác biệt này có lẽ không gây sốt bằng Salon bikini, nhưng tôi nghĩ nó cũng không đến nỗi nào và cơ hội phát triển cao hơn nhiều so với hàng ngàn salon mở ra với phong cách giống nhau.


Hay một ngành "khét lẹt" như cafe, thay vì bài trí theo hàng trăm phong cách từ cổ xưa đến hiện đại, từ châu Âu đến châu Á, quán nào cũng vậy thì có lẽ các bạn cũng đã từng nghe đến quán cafe mèo, cafe pet rồi. Quán này phục vụ nhóm khách thích mèo chứ không phải những khách hàng như tôi, chắc chắn tôi sẽ đến một quán "cafe chó" nào đó chứ không phải là mèo. Đây có đúng là ý tưởng kinh doanh khác với đại đa số các quán kinh doanh dịch vụ cafe khác không? Ting ting..! (Mọi người thường chỉ đi cafe với bạn bè thì Cafe dành cho những người độc thân, thích đi một mình cũng là ý tưởng chẳng hạn)

Một ngành khét lẹt không kém là thời trang, đâu đâu cũng thấy trang web, cửa hàng bán thời trang cho giới trẻ, từ phong cách xùy-tin đến công sở, sexy đến lộng lẫy... Công nhận miếng bánh thị trường này to thật đấy nhưng có cả vạn thằng cùng ăn, sao không thấy ai mở một hệ thống shop "chỉ chuyên" thời trang cho tuổi trung niên với cái tên như "U40 shop" chẳng hạn. (Nhớ là chỉ "chuyên" chứ không phải là "bao gồm")

Vậy đó, tôi nghĩ rằng việc nghĩ ra ý tưởng kinh doanh không khó đối với những người làm marketing như chúng ta nếu như ta có thói quen thường xuyên học hỏi mọi nơi. Quy tắc ở đây là hãy tìm điểm chung của đại đa số, từ đó phá cách và tạo ra những khác biệt có giá trị cho khách hàng. Có thể hiện tại chưa có ý tưởng nhưng nếu tạo được thói quen nhận định chiến lược thì ý tưởng kinh doanh sẽ tự đến. Thay vì cố nghĩ ra một thứ gì đó để kinh doanh, để rồi mở cửa và cầu nguyện (cảm giác này tôi biết, đắng lòng ra phết), thì hãy tìm ra một ý tưởng khác biệt có giá trị trước khi hành động.

Nên nhớ, ý tưởng kinh doanh chỉ là mồi lửa chứ không phải là tất cả để có được một business thành công. Steve Jobs có ý tưởng lớn nhưng để đưa Apple đến với thể giới còn phải có tài năng kinh doanh của ông và 91.000USD của Mike Wozniak nữa.
Quả thật thương trường không dành cho dân amater, nhỉ!

P/S: Thói quen nhận định chiến lược đôi khi còn giúp ta nhìn ra một số điểm "không nên" mà các doanh nghiệp khác đang làm, hay hiểu được những hiện tượng như sự xuất hiện và biến mất của một số sản phẩm trên thị trường, hay trong tâm trí người tiêu dùng. Từ đó chúng ta có thêm bài học và kinh nghiệm cho những kế hoạch start-up của mình. Về ví dụ minh chứng cho điều này, tôi sẽ nói trong các bài viết khác, tuy nhiên với nội dung của bài này, tôi chỉ tập trung vào ý tưởng kinh doanh. Và hi vọng bạn thích (hoặc ghét) nó để cùng đưa ra luận điểm phản biện, tôi thích điều này.. hihi.

Thân thắng & quyết ái !